سلامت اجتماعی چیست؟ دکتر سیامک نورالهی متخصص پزشکی اجتماعی

سلامت اجتماعی بعد مهم و گاهی کمتر دیدهشده از سلامت کلی انسان است. در ادامه چهل نکته کلیدی برای درک، بهبود و حفظ سلامت اجتماعی ارائه میشود:

 

مبانی و تعریف سلامت اجتماعی

 

1. تعریف: سلامت اجتماعی به توانایی فرد برای برقراری روابط رضایتبخش با دیگران و سازگاری با شرایط اجتماعی اشاره دارد.

2. بعد فراموششده: سلامت اجتماعی در کنار سلامت جسمی، روانی و معنوی، یکی از ارکان اصلی سلامت محسوب میشود.

3. شبکه اجتماعی: داشتن یک شبکه منسجم از خانواده، دوستان و آشنایان، سدی در برابر استرس و عامل افزایش طول عمر است.

4. تعامل کیفیت مهمتر از کمیت است: داشتن چند رابطه عمیق و قابل اعتماد، بسیار ارزشمندتر از داشتن شبکه وسیعی از ارتباطات سطحی است.

5. مهارتهای اجتماعی: سلامت اجتماعی مستلزم یادگیری و تقویت مهارتهایی مانند گوش دادن فعال، همدلی و ارتباط مؤثر است.

 

نقش ارتباطات در سلامت اجتماعی

 

1. حلقههای ارتباطی: سلامت اجتماعی در چند حلقه شکل میگیرد: خانواده، دوستان، همکاران، محله و جامعه بزرگتر.

2. حمایت اجتماعی: احساس کنید در مواقع بحران، افرادی هستند که از شما حمایت عاطفی، اطلاعاتی یا مادی کنند.

3. انزوای اجتماعی یک تهدید است: انزوا و تنهایی طولانیمدت، خطر ابتلا به افسردگی، زوال عقل و بیماریهای قلبی را افزایش میدهد.

4. ارتباط چهرهبهچهره: با وجود فضای مجازی، تعاملات حضوری غیرقابل جایگزین هستند و تأثیر بیشتری بر سلامت اجتماعی دارند.

5. مهارت "نه" گفتن: توانایی تعیین مرزهای سالم در روابط، از فرسودگی اجتماعی و عاطفی جلوگیری میکند.

 

مهارتهای کلیدی برای تقویت سلامت اجتماعی

 

1. گوش دادن فعال: هنگام گفتگو، واقعاً روی حرفهای طرف مقابل تمرکز کنید، نه روی پاسخ خودتان.

2. همدلی (Empathy): خود را به جای دیگران بگذارید و احساسات آنها را درک کنید. این کار پایه اعتماد است.

3. ابراز وجود (Assertiveness): نظرات، نیازها و احساسات خود را به شیوهای محترمانه، مستقیم و واضح بیان کنید.

4. زبان بدن مثبت: از برقراری ارتباط چشمی، لبخند زدن و حالتهای باز بدن استفاده کنید.

5. سؤال پرسیدن: با پرسیدن سؤالهای باز، گفتگو را عمیقتر و علاقه خود را نشان دهید.

6. قدردانی و تشکر: قدردانی صمیمانه از دیگران، پیوندهای اجتماعی را مستحکم میکند.

7. انعطافپذیری در روابط: در تعاملات خود انعطافپذیر باشید و توانایی سازش در موقعیتهای غیراصولی را داشته باشید.

8. مدیریت تعارض: اختلافنظر طبیعی است. یاد بگیرید چگونه بدون حمله یا تحقیر، تعارضها را مدیریت کنید.

9. اشتراکگذاری: خودگشودگی و اشتراکگذاری مناسب تجربیات و احساسات، صمیمیت را افزایش میدهد.

10. وفاداری و رازداری: قابل اعتماد و رازدار باشید. این پایههای اصلی هر رابطه پایدار است.

 

سلامت اجتماعی در محیطهای مختلف

 

1. خانواده: زمانی باکیفیت برای اعضای خانواده اختصاص دهید و سنتهای خانوادگی را زنده نگه دارید.

2. محل کار: روابط محترمانه و حرفهای با همکاران ایجاد کنید و در فعالیتهای گروهی مشارکت داشته باشید.

3. محله: در فعالیتهای محلی (مانند جشنها، پاکسازیهای دستهجمعی) مشارکت کنید تا احساس تعلق کنید.

4. فضای مجازی: از فضای مجازی برای تقویت روابط واقعی استفاده کنید، نه جایگزینی آنها.

5. جامعه بزرگتر: خود را بخشی از یک شهر، کشور و فرهنگ بدانید و در امور خیریه یا داوطلبانه مشارکت کنید.

 

موانع و چالشهای سلامت اجتماعی

 

1. خشونت و آزار: تجربه خشونت کلامی، فیزیکی یا عاطفی، سلامت اجتماعی را به شدت تخریب میکند.

2. تبعیض و طردشدگی: تبعیض بر اساس نژاد، جنسیت، عقیده یا هر ویژگی دیگر، مانع بزرگی برای سلامت اجتماعی است.

3. شرم و کمرویی افراطی: این احساسات میتواند فرد را از برقراری ارتباط بازدارد.

4. فقر: فشار اقتصادی میتواند انزوای اجتماعی را تشدید کند.

5. اعتیاد: اعتیاد به مواد یا اینترنت، روابط سالم را نابود میکند.

 

راهکارهای عملی برای ارتقاء

 

1. یک فعالیت گروهی جدید شروع کنید: در یک کلاس ورزشی، هنری یا کتابخوانی ثبتنام کنید.

2. داوطلب شوید: کمک به دیگران، احساس تعلق و معنا را تقویت میکند.

3. میهمانیهای کوچک و صمیمی ترتیب دهید.

4. برای دیدار دوستان قدیمی برنامهریزی کنید و ارتباطات ازدسترفته را احیا کنید.

5. در گفتگوهای روزمره با فروشنده، همسایه و راننده تاکسی مؤدب و خوشبرخورد باشید.

6. مهارتهای ارتباطی خود را از طریق کتاب، دورههای آموزشی یا مشاوره ارتقا دهید.

7. در شبکههای اجتماعی، مثبت و سازنده باشید و از بحثهای بیثمر و مخرب پرهیز کنید.

8. در صورت تجربه آسیبهای اجتماعی شدید (مانند طردشدگی یا خشونت)، از یک مشاور یا درمانگر کمک بگیرید.

9. قدردانی را تمرین کنید: هر روز به سه چیز یا فردی که بابت آنها سپاسگزارید فکر کنید.

10. صبور باشید: ساخت و حفظ روابط سالم نیاز به زمان، انرژی و تعهد دارد.

 

سلامت اجتماعی یک شبه به دست نمیآید، اما سرمایهگذاری روی آن، کیفیت کلی زندگی شما را به شکلی چشمگیر بهبود خواهد بخشید.